Οι περιοχές που πλημμυρίζουν με την πρώτη δυνατή βροχή
Ο αριθμός των πλημμυρών στη χώρα μας αυξάνεται. Μόνο που η διαπίστωση αυτή δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά στα ακραία καιρικά φαινόμενα και στις κλιματικές μεταβολές. Στη χώρα μας, με το εξαιρετικά ανομοιογενές ανάγλυφο να ευνοεί τις ξαφνικές πλημμύρες, η αλλαγή στην κάλυψη της γης και στη χρήση της φαίνεται να διαδραματίζει σημαντικότερο ρόλο από την αύξηση των βροχοπτώσεων. Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, στην υπόθεση συμβάλλουν και τα ξεπερασμένα (είτε τεχνικά ή από πλευράς «χωρητικότητας») αντιπλημμυρικά έργα.
Σύμφωνα με τις επιστημονικές μελέτες που έχουν δημοσιευθεί τα τελευταία χρόνια, οι περιοχές που αντιμετωπίζουν συχνότερα πλημμυρικά φαινόμενα είναι η Αττική, η Θεσσαλονίκη, οι μεγάλες πόλεις της Θεσσαλίας, της Πελοποννήσου και της Κρήτης και η περιοχή κοντά στον ποταμό Εβρο, που είναι το μεγαλύτερο «διακρατικό» ποτάμι.
«Τα τελευταία χρόνια βέβαια έχουν συμβεί σοβαρές πλημμύρες σε περιοχές που δεν είχαν αντιμετωπίσει ανάλογα προβλήματα, όπως η Μάνδρα Αττικής και το Μουζάκι Καρδίτσας», αναφέρει ο Βαγγέλης Μπαλτάς, καθηγητής Υδρολογίας και Διαχείρισης Υδατικών Πόρων στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ. «Πλημμύρες συνέβαιναν πάντα στη χώρα μας. Η Ελλάδα έχει περίπου 18.000 χλμ. ακτογραμμής, που σημαίνει έναν πολύ μεγάλο αριθμό λεκανών απορροής, που είναι συνήθως σχετικά μικρού μεγέθους. Οι λεκάνες αυτές είναι ταχείας απόκρισης, δηλαδή ο χρόνος συγκέντρωσης νερού σε ποσότητα τέτοια που να προκαλέσει πλημμύρα είναι μικρός. Αυτό που δείχνει να έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια δεν είναι μόνο ο αριθμός των πλημμυρών, αλλά και οι δυσμενείς επιπτώσεις τους. Το γεγονός αυτό πιθανόν οφείλεται στην αλλαγή της κάλυψης και στις χρήσεις της γης εξαιτίας έργων και αστικοποίησης και βεβαίως στις κλιματικές μεταβολές».
Το πρόβλημα οφείλεται σε κάποιες περιπτώσεις στην κακή κατασκευή του δικτύου απορροής του νερού, στην ανεπάρκειά του (όταν έχει κατασκευαστεί για μικρότερους φόρτους) ή στην ελλιπή φροντίδα.
Οι περιοχές που πλημμυρίζουν συχνότερα είναι η Αττική, η Θεσσαλονίκη, οι μεγάλες πόλεις της Θεσσαλίας, της Πελοποννήσου και της Κρήτης. Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις έχουν αποδειχθεί μοιραίες σε πολλές περιοχές τα τελευταία χρόνια. Από ποταμούς και ρέματα που μετατράπηκαν σε δρόμους, κτίρια που «φύτρωσαν» σε όχθες ποταμών, μπαζώματα, μέχρι τη μετατροπή των πλημμυρικών δέλτα των ποταμών σε παραθεριστικές περιοχές. «Κατά τη γνώμη μου, οι ανθρώπινες επεμβάσεις στις λεκάνες απορροής παίζουν σημαντικό ρόλο. Δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε βέβαια το γεγονός ότι οι υποδομές μας είναι συχνά ξεπερασμένες. Για παράδειγμα, δίκτυα ομβρίων ή αποχέτευσης που κατασκευάστηκαν 40-50 χρόνια νωρίτερα είναι λογικό να μην μπορούν πλέον να ανταποκριθούν. Η τάση, πάντως, σε επιστημονικό επίπεδο είναι ο συνδυασμός τεχνικών έργων με τις λεγόμενες “φυσικές λύσεις” (nature based solutions), όπως λίμνες κατακράτησης νερού, οι οποίες “παντρεύονται” καλύτερα με το φυσικό περιβάλλον. Τέλος, να σημειώσουμε τον ρόλο που παίζουν οι φυσικές καταστροφές –για παράδειγμα η απώλεια ενός δάσους– στην περαιτέρω επιβάρυνση των πλημμυρικών παροχών».
Με την άποψη αυτή συμφωνεί και ο Μιχάλης Διακάκης, επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Αθηνών, που ασχολείται συστηματικά τα τελευταία χρόνια με τα πλημμυρικά φαινόμενα. «Κατά τη γνώμη μου, το κυριότερο ζήτημα είναι οι παρεμβάσεις του ανθρώπου στα ρέματα. Όταν τα ρέματα έχουν ένα πλημμυρικό πεδίο διαμορφωμένο από τη φύση, το οποίο χρειάζεται για να κατέβει το νερό απρόσκοπτα μέχρι τη θάλασσα, και ο άνθρωπος έχει χτίσει εμπόδια σε αυτό –δρόμους, κτίρια, κατασκευές–, αυτό από μόνο του δυσκολεύει την ομαλή “λειτουργία” του. Τα ρέματα πλημμυρίζουν πιο εύκολα και πιο συχνά και για τον λόγο αυτό έχουμε τα τελευταία χρόνια και περισσότερες καταστροφές».
